How ‘Big Data’ is the powerful drive in the implementation of smart cities

Rapid urbanization – means more population – means more data – ‘BIG DATA’, which is the is the powerful drive in the implementation of smart cities. Administrations and citizens can benefits from it. ‘मायनॉरिटी रिपोर्ट’ नावाचा एक सिनेमा आहे. त्यामध्ये पोलिस अधिकारी एका गृहस्थाला अटक करताना म्हणतात, ‘आम्ही तुला अटक करत आहोत, कारण तू आज एक खून करणार होतास.’ पोलिसांना हे कसं कळलं म्हणून त्या गृहस्थाला आश्चर्य वाटत असलं तरी पोलिसांना ते पूर्वानुमानी (प्रेडिक्टिव) माहितीच्या आधारे समजलेले असते. सध्या अमेरिकेत पुढील 12 तासांत कुठे गुन्हा घडू शकतो, याचा पूर्वानुमान घेत गुन्हा घडण्याआधीच अमेरिकेतील पोलिस गुन्हेगारांना ताब्यात घेण्यासाठी प्रयत्नशील आहेत. इंग्लंडमधील व्यापारी आणि शास्त्रज्ञांना गणिताच्या आधारे अब्जावधी रुपये कमावण्याचे गुपित उलगडल्याचा दावा ते करत आहेत. दक्षिण आफ्रिकेत एक खगोलशास्त्रज्ञ संपूर्ण ब्रह्मांड सूचीबद्ध करण्यात व्यग्र आहे. हे सर्व घटनाक्रम एका समांतर धाग्याने जोडले गेलेले आहेत, आणि तो धागा म्हणजे ‘बिग डाटा’. बिग डेटा म्हणजे आधुनिक तंत्रज्ञानाच्या मदतीने अतिशय वेगाने होणाऱ्या माहिती आदानप्रदानातून मोठ्या प्रमाणात तयार होणारा डिजीटल डेटा. दर दिवसाला आपण जगभरात २.५ क्विंटिलिअन डेटा तयार करत असतो. सोप्या भाषेत सांगायचे म्हणजे आजमितीला संपूर्ण जगभरात असलेला नव्वद टक्के डेटा हा मागील दोन वर्षात तयार झाला आहे. अब्जावधी फोन्स, सेन्सर्स, सोशियल मेडिया पोस्ट्स, संकेतस्थळे, डिजिटल चित्रे, चलचित्रे, दृकश्राव्य माध्यमे, ईमेल, जिपीएस आणि इंटरनेट ऑफ थिंग्ज आधारित उपकरणे ही बिग डेटा निर्मितीची मुख्य स्रोत आहे. याच बिग डेटामुळे कंपन्या कशा चालतात, आपण खरेदी कशी करतो, हवामान अंदाज कसे नोंदवले जातात किंवा संशोधन कसे केले जाते, या सर्वांवरच परिणाम होणार आहे. असंख्य तंत्रज्ञ व प्रचंड वेगाने काम करणारी शक्तिशाली संगणक प्रणाली (सॉफ्टवेअर) यांच्या मदतीने बिग डेटाचे पृथक्करण (अ‍ॅनेलिसीस) केले जात असून त्या आधारे अचूक अनुमान बांधले जात आहेत. गूगलवर शोधल्या जाणा-या सर्च टर्म्सचा अभ्यास करून तुम्हाला जाहिराती दाखवल्या जातात. फेसबुकवर पाठवलेल्या पोस्ट व लाइक्सचा अभ्यास करून उत्पादने दाखवली जातात. अमेझॉनवर तुमची वाचनाची आवड लक्षात घेऊन तुम्हाला पुस्तके सुचवली जातात. इबेवर तुम्ही नवीन काय वस्तू विकत घेणार ते दर्शवले जाते. अमेरिकेतील वालमार्ट स्टोअरहाउसच्या अधिका-यांवर एक ग्राहक यामुळे खूप चिडला. त्याचे असे झाले की, वालमार्टने पाठवलेले कुरिअर उघडून बघतो तर काय त्याच्या 15 वर्षांच्या मुलीसाठी चक्क बाळाचे साहित्य? वालमार्टच्या अधिका-यांवर भडकलेला तो ग्राहक एके दिवशी मात्र त्यांची माफी मागण्यासाठी गेला. कारण त्याची मुलगी काही महिन्यांपासून प्रेग्नंट असल्याचे त्याला नंतर समजले, जे वालमार्टला त्या मुलीच्या मागील काही महिन्यांच्या खरेदीस्वभावावरून याआधीच समजले होते. याला आधार पुन्हा ‘बिग डेटा’ याचाच. जर बिग डेटा चा उपयोग गुगल, अमेझॉन, इबेसारख्या कंपन्यांना होऊ शकतो तर स्थानिक प्रशासनाला का नाही? शहरातील नागरिकांना का नाही? बिग डेटा ही नागरिकांच्या प्रतिक्रियांतून शिकण्याची मोठी संधी प्रशासनांना आहे. सोशियल मेडियाच्या माध्यमातून नागरिकांच्या भावना, समस्या, ते कुठल्या विषयावर बोलतात, काय चर्चा करतात, कुठे काय घडत आहे, घडणार आहे याचा वेध घेता येतो. जगातील अनेक प्रशासनं त्यासाठी डेटा शास्त्रज्ञांची नियुक्ती करत आहेत, बिग-डेटा पृथक्करण व विश्लेषण यात मोठी गुंतवणूक करत आहे. प्राप्त माहिती व संगणकीय प्रणालींच्या आधारे नागरिकांच्या गरजा, आवडीनिवडी, सामाजिक कल, मते-मतांतरे व परस्पर संबध याचा अभ्यास करत योग्य त्या नागरिक सेवा-सुविधा पुरवणे व कायदा सुव्यवस्था कायम ठेवण्यास मोठी मदत मिळत आहे. साऊथ कोरियातील सोंगडो हे शहर बिग-डेटा चा उत्तम वापर करणारे एक चांगले उदाहरण आहे. त्यांनी इंटरनेट ऑफ थिंग्ज व बिग डेटाचा एकत्रित वापर करून शहरातील प्रदूषण, वाहतूक, पाणीपुरवठा, ऊर्जा, कचरा, पार्किंग विषयक समस्या प्रभावीपणे सोडवल्या आहेत. नाशिकसारख्या शहरात देखील कुंभमेळ्यादरम्यान प्रशासनाने बिग डेटा चा प्रभावी वापर करत चेंगराचेंगरी सारख्या गर्दीच्या समस्यांना पूर्णपणे आळा घातला. तसेच लाखो भाविकांच्या अन्न-पाणी, सुरक्षा व वाहतुकीची योग्य काळजी घेतली. अमेरिकेतील एलईडी लाईट्स डेटा चा उत्तम वापर करणारे लॉस एंजलिस, पर्यटकांच्या गर्दी नियंत्रणासाठी बिग डेटा आधारे विशिष्ट आकाराचे शांघाय मधील नॅचरल हिस्ट्री म्युझियम तसेच सौदी अरेबियातील हज यात्रेदरम्यान गर्दी नियंत्रणासाठी मक्का शहर ही बिग डेटाचा पुरेपूर लाभ घेणारी काही उदाहरणं. ‘बिग डेटा’बद्दल संपूर्ण अवलोकन होण्यास व करण्यास अजून खूपसा वाव असल्याने तरुण वर्गाला ‘डेटा मीमांसा व व्यवस्थापन’ क्षेत्रात नोकरी व व्यवसायाच्या प्रचंड संधी खुणावत आहेत. जसे- बँकिंग व्यवसायातील डाटामुळे लोकांच्या खरेदी-विक्री, बचत, कर्ज व परतफेड सवयींचे विश्लेषण करून आर्थिक क्षेत्रात मोठी क्रांती संभाव्य आहे. शिक्षण क्षेत्रातील तंत्रज्ञानाच्या वाढत्या वापरातून मिळणा-या प्राप्त डेटापासून समाजाची गरज व शिक्षणातील कमतरता यावर वेळीच उपाययोजना शक्य आहेत. आरोग्य क्षेत्रात नोंदवल्या जाणा-या आकड्यांच्या आधारे समाजातील स्वास्थ्य समस्या, वर्तन व एकंदरीत कल समजणे सोपे जाणार असून भविष्यातील आरोग्यविषयक आलेख सुधारण्यास प्रचंड वाव आहे. सामाजिक व खासगी उत्पादन, सेवा तसेच विपणन व पुरवठा क्षेत्रातून मिळणा-या प्रचंड डेटाचे संशोधन करून मागणी व पुरवठा यात समतोल तसेच नैसर्गिक संसाधनांचा योग्य वापर करणे शक्य होणार आहे. बिग डेटाची व्याप्ती आणि प्रभाव खूपच मोठा आहे. महानगरपालिकांना पुरेशा संसाधनामुळे स्वतःला शक्य नसल्यास देशातील खाजगी तसेच मोठ्या आयटी कंपन्यांच्या मदतीने बिग डेटा मिळवणे व त्याचे शहरविकासासाठी पुथक्करण करणे असे उपक्रम सुरु आहेत. आयबीएम, इन्फोसिस, टीसीएस, विप्रो सारख्या कंपन्या बिग डेटा तंत्रज्ञानात मोठी गुंतवणूक करत आहेत. मायक्रोसॉफ्ट सिटीनेक्स्ट ने गुजरात राज्याच्या सुरत शहर महानगरपालिकेसोबत बिग डेटासाठी करार केला आहे. वाढते शहरीकरण आणि वाढती लोकसंख्या म्हणजेच वाढता बिग-डेटा. त्यामुळेच भविष्यातील शहरांचा चेहरा-मोहरा ठरविताना, भूतकाळातील माहिती (हिस्टोरिकल डेटा) व वर्तमानात नित्याने निर्माण होणारी नवीन माहिती (करंट डेटा) यांचा स्मार्ट गव्हर्नन्ससाठी आधार घेतला जात आहे. बिग डाटामुळे तंत्रज्ञानातील येऊ घातलेली नवीन क्रांती खुणावत असताना, स्मार्ट शहर निर्मिती प्रक्रियेत इंटरनेट ऑफ थिंग्ज हार्डवेअर व सॉफ्टवेअर तंत्रज्ञानासोबतच बिग डेटाला म्हणूनच अनन्यसाधारण महत्व आहे.
Published url at Maharashtra Times : http://epaperbeta.timesofindia.com/Article.aspx?eid=31833&articlexml=04032017009006   Or read at : http://sunilsunilkhandbahale.com/how-big-data-is-the-powerful-drive-in-the-implementation-of-smart-cities 
Sidebar